به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست علمی نظریه "ثبات و نسبیت ارزش های اخلاقی"، با ارائه محمود فتحعلی خانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به عنوان شارح نظریه "نسبیت اخلاقی لوییس پویمن" و حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح یزدی، استاد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به عنوان ناقد این نظریه، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.
در این جلسه فتحعلی خانی با اشاره به ماهیت این نظریه گفت: در این نظریه عنوان می شود که از قرن نوزدهم به این سو، درک ما از تفاوت فرهنگی بیشتر شده است و پی برده ایم که ناهمخوانی ها و ناسازگاری های اجتماعی پدید آمده به دست مصلحان ناآگاه، چیز بدی بوده است؛ تقریبا در قرن گذشته، علم انسان شناسی میل وافر ما را به قوم پرستی نشان داده است؛دیدگاه زیانباری که همه واقعیات ها را از عینک باورها و ارزش های فرهنگی یک قوم تفسیر می کند؛ما به تفاوت بسیار زیاد در شیوه های عمل اجتماعی پی برده ایم.
وی افزود: متاسفانه ما بیشتر به جنبه منفی نسبت گرایی توجه داشته ایم و برخی گمانی می کنند که با مطرح کردن بحث نسبیت گرایی، خود را از قیودات آزاد می کنند ولی جامعه ما چون با درگیری هایی که غرب بر سر این اصول فلسفی داشته، آشنا نبوده است این وضعیت را در کشورهای غربی، به خوبی حس نمی کند.
اگر ظرفیت زندگی انسانی مسالمت آمیز را بالفعل کنیم به طور قطع با آن تجربه ای که غربی ها مواجه شدند، مواجه نخواهیم شد و در این بحث، واقع گرایی نقش عمده ای دارد.
در ادامه، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح یزدی، در نقد این نظریه گفت: گسترش استعمار غرب یکی از دلایل اختلاف فرهنگی بود؛ اروپایی ها به سرعت با فرهنگ های دیگر آشنا می شدند و به سرعت نیز سعی می کردند بر آنها غلبه کنند و فرهنگ خود را مسلط نمایند.
وی افزود: نگرش بعدی در غرب این بود که این کار درست نیست و افراطی است و بعد از پشت دیگر بام افتادند و اعلام کردند که هیچ کدام از این فرهنگ ها برتری ندارد و به همین شکل نسبیت گرایی شکل گرفت؛ زیرا آنها می گفتند باید در این بین حالتی میانه را در پیش گرفت.
استاد موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی(ره)، تصریح کرد: در این بین باید معیارهایی وجود داشته باشد که بتوانیم بر مبنای آن، عناصر مثبت و منفی را درست، ارزیابی کنیم؛اما نکته اصلی آن است که این تلقی که ما یک پیش فرض اخلاقی را مطرح کنیم و برطبق آن، بخواهیم قضاوت کنیم با پیامدهای مثبت و منفی مواجه می شویم.
وی گفت: در این بین یک پیش فرض توسط اندیشمندان غربی مطرح می شود که همان زندگی مسالمت‌آمیز است؛ سوال اینجاست که هر چیز که باعث ایجاد زندگی مسالمت آمیز شود، بهترین گزینه است؟ قطعا این درست نیست؛ بدون شک اگر هدف برتری وجود داشته باشد برای دست یابی به این هدف نمی توان باور داشت که دستیابی به این هدف بدون نزاع باشد.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی، خاطرنشان کرد: نکته بعد آن است که آیا ممکن است در جامعه ای که هیچ نزاعی بین اندیشه ها وجود ندارد، رهیافتی برای نیل به سعادت وجود خواهد داشت؟ بنابر این نباید در دام این نظریات بیافتیم؛ راجع به واقع گرایی یا عینیت‌گرایی نیز چند نوع تلقی وجود دارد که نخستین آن، واقعیت گرایی و تقابل آن با ذهنیت گرایی است.
وی گفت: «پویمن» نوعی از مطلق گرایی را مد نظر دارد که بر اساس آن می خواهد نظریه ایجابی خود را اثبات کند؛او چیزی بین مطلق گرایی و نسبیت گرایی را مطرح می کند که همان عینیت گرایی است و تلقی که از مطلق گرایی دارد، روشن و واضح نیست؛ اگر بتوانیم مشخص کنیم که تلقی او از مطلق گرایی چیست، می توانیم نظر بعدی او را نیز تحلیل کنیم؛ در واقع با تحلیلی که او از مطلق گرایی ارایه می کند بقیه تعاریف را قبول نمی کند؛حتی «کانت» هم نمی گوید که هیچ اصل اخلاقی نقد ناپذیر نیست.
در ادامه فتحعلی خانی با اشاره به این مطلب که پویمن با هر نوع درگیری و نزاع در جامعه، مخالف نیست، اظهارکرد: پویمن می گوید که برای رفع نظام اخلاقی اشتباه باید مبارزه کرد؛ بیان او نیز آن است که یک چیزی هم در زندگی مسالمت آمیز، اصل است؛ معلوم است که آن چیزهایی که برای بنای انسان لازم است باید تامین بشود که همان اصول اخلاق عینی است.
